a : Alo Bob ?
b : Ya, me 'ni eo.
a : Salud, amañ eo Yann, 'oas ket 'labourat 'michañs ?
b : Nann, 'tiskuizhañ 'oan.
a : P'lec'h 'oas dec'h da noz ?
b : 'Ba'n toull-noz zo nevez digoret 'ba' kreiz-kêr.
a : Betek pet eur 'oas chomet eno ?
b : 'Oaran ket kaer, met savet 'oa an heol pa oan erruet 'ba'r gêr.
a : Alo Bob ?
b : Ya, me an hini eo.
a : Salud, amañ eo Yann, ne oas ket o labourat emichañs ?
b : Nann, o tiskuizhañ e oan.
a : Pelec'h e oas dec'h da noz ?
b : Er voest-noz zo nevez digoret e kreiz-kêr.
a : Betek pet eur e oas chomet eno ?
b : N'ouzon ket kaer, met savet e oa an heol pa oan erruet er gêr.
Dec'h➣ hier
En noz-se➣ cette nuit là
Dec'h da noz➣ hier soir
Prest➣ prêt
Disul➣ dimanche passé
Disadorn➣ samedi passé
Farsal➣ plaisanter
Sevel➣ se lever
Diskuizhañ➣ se reposer
Alo !➣ allo !
Salud➣ salut
Toull-noz➣ boîte de nuit (branché)
Boest-noz➣ boîte de nuit
Nevez-digoret➣ nouvellement ouvert
Betek➣ jusque
Pet eur➣ quelle heure
Erruout➣ arriver
Savet➣ levé
Ur c'hrennlavar evit kregiñ : Sevel kestell el loar ➣ Construire des châteaux sur la lune (faire des châteaux en Espagne)
Comme avec "être" au présent et les autres verbes (sauf Avoir)
on retrouve à l'imparfait la forme bloquée "oa" quand le sujet est devant.
On retrouve aussi la particule "a" placée quand on a un sujet avant le verbe.
Si on a un autre élément, c’est la particule "e" ➣ Dec’h e oan skuizh.
Dec’h e oa tomm an amzer ➣ an amzer a oa tomm dec’h.
Disul e oa yen an amzer ➣ an amzer a oa yen disul.
Dec’h da noz e oan laouen ➣ laouen e oan dec’h da noz = me a oa laouen dec’h da noz.
Ur c'hrennlavar evit kregiñ : Embann buhez e amezeg war ar groaz ➣ Publier la vie de son voisin sur la croix ! (rendre public)
'oan | j'étais | N'oan ket | j'étais pas |
'oas | tu étais | N'oas ket | tu n'étais pas |
'oa | il (elle) était | N'oa ket | il (elle) était pas |
'oamp | nous étions | N'oamp ket | nous n'étions pas |
'oac'h | vous étiez | N'oac'h ket | vous n'étiez pas |
'oant | ils (elles) étaient | N'oant ket | ils (elles) n'étaient pas |
'oad | on était | N'oad ket | on était pas |
Précisions sur le passé :
En breton, dès qu’on se situe précisément dans le temps passé, on est obligé de mettre le verbe au passé.
Plus-que-parfait et non passé composé (présent composé breton).
Bet on e Brest. ➣ Je ne sais pas quand, si c’était aujourd’hui hier ou une fois il y a longtemps.
Bet e oan e Brest dimerc’her.➣ Là, c’est précisé, mercredi dernier.
Comme en français, certains verbes se conjuguent avec l’auxiliaire être au passé : bezañ, mont, dont, chom, kouezhañ, tremen…
Bet e oan o pourmen ➣ j’avais été me promener. (et j’étais revenu)
Aet e oan da bourmen ➣ j’étais allée me promener. (et je n’étais pas revenu)
Deuet e oac’h da Wengamp da brenañ dilhad ➣ vous étiez venus à Guingamp acheter des vêtements.
Chomet e oamp da gousket ➣ nous étions restés dormir.
Kouezhet e oas en dour ➣ tu étais tombé dans l’eau.
Ur c'hrennlavar evit kregiñ : N’eus droug ebet ha ne raje ket ur vad bennaket ➣ Il n’ait point de mal qui ne fasse un bien quelconque.
am(em) boa | 'm oa | j'avais | N'am boa ket | je n'avais pas |
az(ez) poa | 'toa | tu avais | N'az poa ket | tu n'avais pas |
en doa | 'noa | il avait | N'en doa ket | il n'avait pas |
he doa | 'doa | elle avait | N'he doa ket | elle n'avait pas |
hor boa | 'moamp | nous avions | N'hor boa ket | nous n'avions pas |
ho poa | 'poa | vous aviez | N'ho poa ket | vous n'aviez pas |
o doa | 'noant | ils (elles) avaient | N'o doa ket | ils (elles) n'avaient pas |
"Kaout an amzer tremenet" sert d’auxiliaire pour le passé composé en breton, plus-que-parfait en français.
On emploie ce temps quand on se situe précisément dans le passé. Da skouer :
Debret em boa (’m oa) kig yar ha fritez disul.
Petra ho poa (’poa) graet dec’h da noz ?
Disadorn hor boa (’moamp) gwelet ur film mat.
C'hoari Diñsoù p187 | C'hoari Diñsoù p187 |
Galleg | Brezhoneg |
1 Comment était son nez ? | Penaos e oa e fri ? |
2 C'était un grand kangourou. | Ur c’hangourou bras e oa. |
3 Où étiez vous quand j'étais à la maison en train de vous attendre ? | Pelec’h e oac’h pa oan o c’hortoz ac’hanoc’h er gêr ? |
4 Tu es allé à Princeton hier soir ? | Bet e oas e Princeton dec’h da noz ? |
6 Ce n'était pas dur. | Ne oa ket start. |
7 Tu ne comprends pas ? | Ne gomprenez ket ? |
8 John Wayne était très petit. | Bihan-tre e oa John Wayne. |
10 Qui étaient-ils en train d'attendre ? | Piv e oant o c’hortoz ? | 11 Pourquoi n'es-tu pas resté dans le ranch de Jim hier ? | Perak ne oas ket chomet e ranch Jim dec’h ? | 12 Le temps était mauvais. | An amzer a oa fall. | 13 Tu n'étais pas prêt ? - Si. | Ne oas ket prest ? - Geo. | 14 Vous étiez prêts ? - Non. | Prest e oac’h? - Ne oamp ket. | 15 Le soleil n'était pas levé. | Ne oa ket savet an heol. | 16 J'ai entendu du bruit hier soir. | Klevet em boa trouz dec’h da noz. | 18 C'est toi ? | Te eo ? | 19 Tu te reposais ?. | O tiskuizhañ e oas ? | 20 Combien étaient-ils ? | Pet e oant ? |
C'hoari Diñsoù p188 | C'hoari Diñsoù p188 |
Brezhoneg | Galleg |
1 Pelec'h e oac'h o kousket ? | Où dormiez-vous ? |
2 Klañv e oant ? | Ils étaient malades ? |
3 Ne oamp ket prest. | Nous n'étions pas prêts. |
4 N'emaout ket o labourat emichañs ? | Tu n'es pas en train de travailler j'espère ? |
6 Pet c'hoar hoc'h eus ? (pet c'hoar 'peus ?) | Combien de soeurs avez-vous ? |
7 Yann a zebr re. | Yann mange trop... |
8 Piv a oa skuizh disadorn ? | Qui était fatigué samedi ? |
10 Peseurt journal a brenit ? | Quel journal achetez-vous ? | 11 Kaer e oa an amzer ? | Le temps était-il beau ? | 12 Ne oan ket sur. | Je n'étais pas sûr. | 13 Disul e oan bet e ti ma mamm. | Dimanche je suis allé chez ma mère. | 14 Selaouit mar plij ! | Ecoutez s'il vous plait ! | 15 Oc'h evañ e oant ? | Ils étaient en train de boire ? | 16 Piv n'eo ket bet c'hoazh ? | Qui n'est pas encore passé ? | 18 N'eo ket gwir memes tra.... | Ce n'est pas vrai quand même... | 19 Penn breur Yann. | La tête du frère de Yann. | 20 Ne welan ki ebet. | Je ne vois pas de chien. |
Ne blij ket de’hi ar rozennElle n'aime pas la rose
Ne’Blij ket de'hi ar valafennElle n'aime pas le papillon
Nag ar c’helc’h, nag ar garrezenn,Ni le cercle, ni le carré
Nag ar chal nag an dichalNi le flux, ni le reflux
’Met, trouz he gwaz o tiroc’halMais, le bruit de son mari qui ronfle
Ne blij ket de’hi an iliav,Elle n'aime pas le lierre
Nag ar vuhez, nag an Ankoù,Ni la vie, ni la mort
Na liorzh an avaloù,Ni le jardin de pommes
Nag ar chal nag an dichalNi le flux, ni le reflux
’Met, trouz he gwaz o tiroc’halMais, le bruit de son mari qui ronfle
Ne blij ket de’hi al lili,Elle n'aime pas le lis
Strak ar mor war ar bilile claquement de la mer sur les galets
Nag ar c’hirri, nag ar bigi,Ni les autos, ni les bateaux
Nag ar chal nag an dichalNi le flux, ni le reflux
’Met, trouz he gwaz o tiroc’halMais, le bruit de son mari qui ronfle
Ne blij ket de’hi an askol,Elle n'aime pas les chardons
Na telenn, na treujenn-gaol,Ni la harpe, ni la clarinette
Nag al loar, nag an heol,Ni la lune, ni le soleil
Nag ar chal nag an dichalNi le flux, ni le reflux
’Met, trouz he gwaz o tiroc’halMais, le bruit de son mari qui ronfle
Ne blij ket de’hi ar pempiz,Elle n'aime pas la cigüe
Na tourmant, nag avel-viz,Ni le tourment, ni le vent de nordet
Na Babilon, na Kêr-Is,Ni Babylon, ni Ker-Is
Nag ar chal nag an dichalNi le flux, ni le reflux
’Met, trouz he gwaz o tiroc’halMais, le bruit de son mari qui ronfle
Savet gant : Bernez Tangi